Zmiany w prawie autorskim? Trwają konsultacje projektu rządowego

Obecnie trwają konsultacje społeczne dotyczące nowelizacji prawa autorskiego, która ma za zadanie utworzenie jednolitego rynku cyfrowego. Chociaż idea ta ma na celu ułatwienie funkcjonowania rynku cyfrowego w Unii Europejskiej, spotkała się z liczną krytyką.

Wdrożenie kluczowych dyrektyw UE do polskiego prawa

Planowana nowelizacja prawa autorskiego ma na celu wprowadzenie do polskiego porządku prawnego dwóch istotnych dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z 17 kwietnia 2019 roku.

Pierwsza z nich to dyrektywa 2019/789, znana jako „dyrektywa satelitarno-kablowa II”. Ustanawia ona przepisy dotyczące wykonywania praw autorskich i praw pokrewnych w kontekście niektórych transmisji online prowadzonych przez organizacje radiowe i telewizyjne oraz reemisji programów telewizyjnych i radiowych.

Druga to dyrektywa 2019/790, zwana „dyrektywą Digital Single Market” (DSM). Dotyczy prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym, a także zmienia wcześniejsze dyrektywy 96/9/WE i 2001/29/WE.

Pomimo że termin implementacji tych dyrektyw upłynął 7 czerwca 2021 roku, Komisja Europejska dopiero 4 czerwca 2021 roku wydała wytyczne dotyczące prawidłowego stosowania art. 17 dyrektywy DSM, co miało pomóc ustawodawcom krajowym w implementacji.

Celem tych regulacji jest ułatwienie szerokiego rozpowszechniania programów telewizyjnych i radiowych pochodzących z różnych państw członkowskich, co ma przynieść korzyści użytkownikom w całej Unii Europejskiej. Co więcej, zmiany w prawie mają ułatwić udzielanie licencji na korzystanie z utworów i przedmiotów praw pokrewnych w nadawanych programach, co jest kluczowe dla promowania różnorodności kulturowej i językowej, spójności społecznej oraz lepszego dostępu do informacji w UE.

Uwagi środowiska filmowego

Wielu ekspertów uważa, że dyrektywa, na podstawie której stworzono projekt nowelizacji, nie zapewnia właściwej równowagi między ochroną praw posiadaczy a interesami obywateli i przedsiębiorstw. W szczególności młodzi filmowcy wyrazili swoje niezadowolenie z propozycji usunięcia kluczowych przepisów dotyczących tantiem z internetu. Ich zdaniem, zmiany te mogą znacząco utrudnić rozwój ich działalności i możliwości zarobkowania w cyfrowym środowisku.

Polska złożyła skargę do TSUE

Polska zdecydowała się złożyć skargę do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE), w której wnosi o unieważnienie art. 17 ust. 4 lit. b i c in fine, a nawet całego art. 17 dyrektywy DSM. Polska argumentuje, że przepisy te naruszają prawo do wolności wypowiedzi i informacji, gwarantowane przez art. 11 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej.

W dyrektywie DSM określono przesłanki zwolnienia dostawców usług udostępniania treści online z odpowiedzialności za naruszenie praw autorskich, co może wymuszać automatyczne weryfikowanie (filtrowanie) treści udostępnianych przez użytkowników. Taka prewencyjna kontrola treści, zdaniem Polski, podważa istotę prawa do wolności wypowiedzi i informacji, przekraczając granice proporcjonalności i niezbędności.

26 kwietnia 2022 roku TSUE oddalił skargę Polski. Trybunał potwierdził jednak, że przepisy art. 17 stanowią ograniczenie prawa do wolności wypowiedzi i informacji. Choć skarga została oddalona, stanowisko Polski w tej sprawie znalazło pewne uznanie w decyzji TSUE.

Czy nowe przepisy rzeczywiście wpłyną negatywnie na sektor kreatywny? A może są one konieczne, aby dostosować prawo do dynamicznie zmieniającego się rynku cyfrowego? Na te pytania próbują odpowiedzieć uczestnicy konsultacji.

---

Aktualizacja: 1.07.2024 r.

28.06.2024 r. sejm przegłosował nową ustawę o prawie autorskim, dostosowującą polskie przepisy do unijnej dyrektywy dotyczącej wynagrodzeń za wykorzystywanie twórczości w internecie. Nowe przepisy wprowadzają tantiemy dla twórców za korzystanie z ich dzieł na platformach takich jak wyszukiwarki, media społecznościowe, streamingowe i VOD. Wydawcy prasy zyskują prawo wyłączne do eksploatacji online swoich publikacji, co oznacza, że giganci technologiczni będą musieli im za to płacić.

Ustawa trafi do Senatu, który zbierze się 4 lipca, aby omówić i ewentualnie wprowadzić poprawki. Dzięki nowelizacji tantiemy trafią nie tylko do filmowców i scenarzystów, ale także do wykonawców audiobooków i słuchowisk, co stanowi duży krok naprzód w ochronie praw autorskich w cyfrowym świecie.