Sygnaliści: nowe obowiązki dla firm

Wdrożenie unijnej dyrektywy o sygnalistach do polskiego systemu prawnego jest znacznie opóźnione. Pierwotnie nowe przepisy miały wejść w życie w grudniu 2021 roku. W ostatnich latach pojawiło się kilka projektów i wersji ustaw, jednak żadna z nich nie okazała się tą ostateczną. W styczniu 2024 na stronie Rządowego Centrum Legislacji pojawił się nowy projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa. Czy będzie on tym ostatecznym?

Kogo dotyczą nowe obowiązki?

Nowa ustawa nakłada obowiązek wdrożenia lokalnych procedur i poufnych kanałów zgłaszania naruszeń prawa m.in. na:

• podmioty prywatne zatrudniające co najmniej 50 osób,
• podmioty działające w sektorze finansowym, niezależnie od liczby pracowników,
• podmioty publiczne, niezależnie od liczby pracowników (z wyłączeniem urzędów lub jednostek organizacyjnych gmin, lub powiatów liczących mniej niż 10 000 mieszkańców).

Co się zmienia?

W przeciwieństwie do poprzednich projektów ten wyznacza Rzecznika Praw Obywatelskich jako organ odpowiedzialny za wsparcie podmiotów publicznych w przyjmowaniu zgłoszeń. Wcześniej miała to być Państwowa Inspekcja Pracy. Dodatkowo zrezygnowano ze wskazywania policji i prokuratury jako organów właściwych do przyjmowania zgłoszeń dotyczących przestępstw. 

Wprowadzono też możliwość (jednak nie obowiązek) wydawania zgłaszającemu zewnętrznie zaświadczeń o podleganiu ochronie przewidzianej w projektowanej ustawie. To wskazuje, że twórcy przepisu zapoznali się ze wcześniejszymi zastrzeżeniami dotyczącymi zakresu czasowego ochrony sygnalisty oraz konieczności składania przez sygnalistów oświadczeń o prawdziwości zgłaszanych informacji pod rygorem odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań.

Co ważne zarówno dla podmiotów publicznych, jak i prywatnych projekt ustawy przewiduje kary grzywny, ograniczenia, a nawet pozbawienie wolności (maksymalnie do 3 lat) za brak spełnienia określonych obowiązków. Dlatego też warto wdrożyć i testować system dla sygnalistów jeszcze przed wejściem w życie konkretnych sankcji prawnych. To pozwoli uniknąć problemów, kiedy przepisy zaczną już obowiązywać. 

Czego możemy się spodziewać?

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej nieznacznie zmodyfikowało poprzedni projekt ustawy. Co więcej, zaledwie kilka dni po opublikowaniu projektu pojawiły się uwagi do niego. To może wskazywać na plan szybkiego wdrożenia nowych obowiązków oraz sugerować, że ustawa rzeczywiście wejdzie w życie w 1 kwartale 2024 r.

Projektowana ustawa nakładać będzie specyficzne obowiązki na polskie podmioty prywatne oraz publiczne. W związku z tym istotne staje się natychmiastowe zainteresowanie kwestią tzw. „whistleblowingu”.