Rękojmia, czy odszkodowanie — wady i zalety

Kiedy coś, co kupiliśmy, przestaje działać, zazwyczaj pierwsze co robimy, to myślimy o skorzystaniu z uprawnień z rękojmi lub gwarancji. Wtedy jednak często okazuje się, że ich terminy już upłynęły. Warto wiedzieć, że nawet gdy czas na zgłoszenie rękojmi już minął, nadal mamy możliwość dochodzenia swoich praw.

Rękojmia a gwarancja — na czym polega różnica?

Gwarancja to obietnica jakości towaru ze strony sprzedawcy, czyli gwaranta. Jest to dobrowolne zobowiązanie dotyczące stanu produktu. Natomiast rękojmia to ustawowa odpowiedzialność sprzedawcy za wady fizyczne oraz prawne sprzedanego towaru. Stanowi ono jedną z możliwości reklamowania produktu, obok gwarancji.  Konsumentom przysługuje rękojmia na podstawie art. 558 § 1 Kodeksu Cywilnego, a jej podstawą jest niezgodność towaru z umową.

Jeśli konsument zauważy wadę w produkcie, ma kilka opcji w ramach rękojmi. Może domagać się naprawy, wymiany na nowy egzemplarz, stosownej obniżki ceny, albo nawet odstąpienia od umowy – o ile wada jest poważna. Jednak jeśli od razu poprosi o obniżkę ceny albo zechce zrezygnować z zakupu, sprzedający może początkowo tego nie zaakceptować. W takiej sytuacji to na sprzedającym spoczywa obowiązek niezwłocznego usunięcia wady, wymiany wadliwego towaru na nowy, lub zaoferowania naprawy. Oczywiście, wszystko to powinno odbyć się bez dodatkowych opłat i w rozsądnym czasie. Ważne jest jednak, że od umowy można odstąpić tylko wtedy, gdy wada rzeczy jest rzeczywiście poważna.

W przypadku rękojmi ważne są terminy. Konsumentowi, który nabywa towar od sprzedawcy, przysługuje rękojmia na produkt przez okres 2 lat, natomiast w przypadku nieruchomości, ten okres wydłuża się do 5 lat. Jednak warto zauważyć, że odpowiedzialność sprzedawcy może zostać skrócona do roku, jeśli konsument nabył używany towar. Sprzedawca ma obowiązek poinformować konsumenta o ewentualnym skróceniu terminu odpowiedzialności przed zawarciem umowy.

Co zrobić, kiedy okres rękojmi minął?

Często się zdarza, że osoby, które mają prawo do skorzystania z rękojmi, rezygnują z dochodzenia swoich roszczeń związanych z wadami, kiedy jej okres już upłynął. Jest to stracona szansa! Niewiele osób zdaje sobie sprawę, że podobne efekty można osiągnąć poprzez dochodzenie odszkodowania. Co ważne te roszczenia często ulegają przedawnieniu później, niż kończy się okres rękojmi, ponieważ termin przedawnienia rozpoczyna się od momentu, kiedy szkoda została wyrządzona.

Dlaczego konsumenci rzadko decydują się na to rozwiązanie? 

Mogłoby się wydawać, że dochodzenie roszczeń na podstawie ogólnych zasad jest bardziej intuicyjne niż korzystanie z rękojmi za wady rzeczy. Istnieje tylko jeden przepis, którego treść powinna być jasna i klarowna. Dlaczego więc klienci częściej wybierają rękojmię?

Odpowiedzialność z tytułu rękojmi jest praktycznie obiektywna, niezależnie od intencji sprzedawcy czy nawet od wystąpienia szkody po stronie kupującego. Aby sprzedawca uniknął odpowiedzialności, musi udowodnić, że kupujący wiedział o wadzie w momencie zakupu (art. 557 §1 KC).

Natomiast, w przypadku dochodzenia odszkodowania na ogólnych zasadach, kupujący musi wykazać:

• Wystąpienie szkody majątkowej.
• Wysokość szkody.
• Związek przyczynowy między nieodpowiednim wykonaniem umowy a powstaniem konkretnego uszczerbku majątkowego.

Nawet jeśli wszystko to zostanie udowodnione prawidłowo, sprzedawca może uniknąć odpowiedzialności — jeżeli wykaże, iż nie jest winny dostarczenia wadliwego produktu.

Którą ścieżkę wybrać?

Warto z rozwagą wybierać swoje bitwy. Kiedy wady i problemy dotyczą produktów łatwozastępowalnych — codziennego użytku, zazwyczaj wystarczy i korzystniejsze jest skorzystanie ze swoich praw na podstawie gwarancji lub rękojmi. Jednak warto pamiętać, że nawet  przypadku, kiedy okaże się, że okres gwarancji i rękojmi upłynął, można zbadać, czy podobnego efektu nie możemy osiągnąć, dochodząc roszczeń odszkodowawczych.